تاریخچه تعزیه خوانی نوقاب گناباد
تاریخچه تعزیه خوانی نوقاب گناباد
اکنون که توفیقی حاصل شده تا با حفظ و حراست از سنتهای با ارزش عزاداری، بویژه تعزیه و تعزیه خوانی در جهت تحکیم شعائراسلامی و زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورایی گامی موثربرداریم.
اینک که گذشتگان ما در گذشته با تحمل ناملائمات، رنجها و مصائب موجود در جامعه توانسته اند با حفظ و حراست، با چنگ و دندان این امانت گرانبها پاسداری نمایند و آنرا از خود به یادگار گذارند و در اختیار ما قرار دهند، برخود لازم میدانیم تا در باره سابقه وتجلیل از این بزرگواران و تاریخچه آن لختی با مردم سخن بگوییم تا شاید مرهمی اندک بر آلام آنان باشد.
لذا بدینوسیله به استحضار ملت شریف ایران بویژه مردم عزیز گناباد و بالاخص همشهریان عزیز نوقابی میرسانیم که باتوجه به سابقه تاریخی، فرهنگی، اسطوره ای و وجود بزرگان واندیشمندان صاحب نام این مرز و بوم،
جای هیچ گونه شک وتردیدی باقی نمی ماند که از قدیم الایام تعزیه در گناباد همزمان بادیگر شهرهای کشوروجود داشته وبرگزار می شده است که نوقاب به عنوان مهد تعزیه درشهرستان گناباد بر تارک تاریخ می درخشد.
قدمت و سابقه تاریخچه تعزیه خوانی
اینک با گذشت چندین سال از آن دوره، تقریبا در اواخر دوره زندیه وآغاز سلسله قاجاریه ودر دویست سال پیش فردی به نام حاج عبدالله نوقابی فرزند حاج ابوالحسن نوقابی مدفون در امامزاده سلطان محمد عابد (ع) کاخک گناباد، که بعلل واهی وعدم آگاهی بعضی از بزرگواران شایع گردیده که ایشان از منطقه خواف به گناباد آمده ودر نوقاب سکنی گزیده و همراه خود هشتاد مجلس مختلف شبیه خوانی رابه نوقاب آورده وآنها را منحصرا” وقف مجالس شبیه خوانی درنوقاب کرده است.
مشروط براینکه از روز عاشورا تا روز اربعین هرروز یک مجلس را اجرا نمایند لذا با توجه به تحقیقات مستند انجام شده از وکیل تام الاختیار متولی موقوفات وی، جناب آقای حاج حسین اسدی ( توفیقی ) فرزند حاج اسدالله اسدی مظلوم، که خود از نیاکان ایشان میباشد وهمچنین ریش سفیدان محلی و وقف نامه های موجود و نیاکان وی که در قید حیات هستند ایشان هیچ گونه وابستگی به خواف نداشته و اصالتا نوقابی الاصل میباشند.
نحوه برگزاری
لکن به جهت حساسیت موجود این ابهام را رفع نموده وبه استناد اطلاعات صحیح موجود این مطلب را اصلاح مینماییم و لذا با توجه به مدارک واطلاعات ذیل، قدمت و تاریخچه تعزیه خوانی را به سمع و نظر همه علاقه مندان به تعزیه و ساحت مقدس حضرت سیدالشهدا (ع) میرسانیم.
تاشاید بتوانیم بدینگونه با افتخار بگوییم که تعزیه نوقاب در گذشته و حال همیشه برترین و اولین تعزیه منطقه بوده و هست و سند معتبر این حرف وجود تاریخچه آن است (ران ملخی بهر سلیمان ببریم).
حاج عبدالله نوقابی، مردی باتقوی، بانفوذ، ثروتمند وخیر بوده وباقیات الصالحاتی چون مسجد، حسینیه، حمام وآب انباردراین منطقه ازخود به یادگار گذاشته است که تمام آنها با نام خود او هنوز باقیست.
بعد از حاج عبدالله نوقابی که دارای سه فرزند بنامهای حاج ابوالحسن نوقابی وحاج اسدالله نوقابی و حاج ابوتراب نوقابی بوده است.
سپس نوه ایشان بنام حاجی بابا نوقابی ومجددا پسر حاجی بابا نوقابی بنام حاج ابوتراب نوقابی وپس از او ملا عبدالحسین که ازعلمای مشهور آن زمان بوده وبعد ازاوکربلایی عبدالرحیم وپس ازاوکربلایی شیخ حسین محمدخو (معروف به آذری) وبعد ازاو محمد حسن راه نشین وسپس کربلایی عبدالکریم قلی زاده معروف به کربلایی آخوند، سپس شیخ محمد حسین رشید سپس حاج شیخ حسن رشید و استاد علی نجار و درحال حاضرحاج عبدالحسین رشید ،مهدی سازور و عبدالحسین طاهریان درروز عاشورا وحسین نجارنوقابی در روزاربعین حسینی نقش معین البکاء (کارگردان) رابرعهده دارند.
بانیان شبیه خوانی
ازبانیان شبیه خوانی می توان مرحوم شیخ محمد باقر عماد، مرحوم ابوالحسن سعید یان، علی آقا عمادی ،مرحوم کربلایی حسن نجار و درحال حاضر حاج اسماعیل سالاری وانجمن نمایش نوقاب را نام برد.
همچنین از تعزیه خوانان این محل در گذشته می توان از :
کربلایی آخوند (بعنوان نویسنده وباسازی نسخ تعزیه)، کربلایی ملا حسن نبی زاده ،حاج ناد علی،کربلایی محمد حسن راه نشین ، آقا سید محمود صدر زاده ،حاج محمد حسن گرامی، اسدی قوژدی، حسین گرامی
کربلایی ابراهیم معلمی، ملا علی یوسف زاده، طوطی زاده، محمد علی محمد قاسم، حاج ابراهیم گرامی، استادعلی نجار،عبدالحمید نظری،حاج محمد تقی صفرزاده، حاج حسین بخشی زاده، محمد باقر نظری
حاج محمد فاتحی، حاج محمد غلامی، حاج محمد کوچکی، کربلایی عباسعلی شارعی، شیخ علی امیری، عبدالکریم قاسمی، حاج محمد رمضانیان،حاج غلامرضا راه نشین ،محمد علی محمد خو، حاج علی آذری
کربلایی حسن قلی زاده، حاج علی قلی زاده ،حاج اسدالله اسدی مظلوم، حاج محمد تقی نعیمی، حاج شیخ علی گرامی، دکترسلیمان نظری، شیخ رضا طاهری
حاج محمد سازور، کربلایی رمضان سبزعلی، استاد حسن دلاوری، محمد بخشی زاده ، کربلایی حسین کوچکی ،شیخ عبدالهادی گرامی، محمد باقر اسدی، عباس گرامی ،حسن قائمی فر ،محمد قلی زاده و عبدالحسین نوقابی (معروف به قلی زاده ) نام برد.
ساربانان گذشته :کربلایی رمضان، کربلایی اسماعیل،ابراهیم، حسین و محمد سالاری، محمد، حسین و عبدالله پورعلی را نام برد که هم اکنون نیز فرزندان این عزیزان با افتخار هرچه تمامتر بر این مسئولیت شریف استوار و پایدارند.
برگزاری مراسم
درزمینه موسیقی نیزآقایان حاج رضا دستمرد،حاج رجبعلی سازور و کربلایی مهدی سلمانی نیز فعالیت می نمودند.
گروه شبیه خوانی نوقاب بد لیل اینکه زبانزد خاص وعام ویکه تازاین عرصه بوده درروز دهم محرم درنوقاب، یازدهم دردلویی، دوازدهم درخیبری، سیزدهم درقوژد، چهاردهم دربیلند، پانزدهم درگیسورو در روزهای مختلف دیگر در رهن وریاب وقصبه شهرنیزدرزمان های گذشته به اجرای شبیه خوانی می پرداختند.
منابع: گفتگو با مرحوم حاج حسین تیموری (متولد ۱۲۸۵ه ش )، مرحوم حاجی عمادی نوه دختری حاج ابو تراب نوقابی و وقف نامه های بدست آمده موجود از نیاکان این خانواده، روحانیت محترم محل، مرحوم حاج محمد حسن گرامی، استاد علی نجار، حاج ابراهیم گرامی و عباس قائمی فر وریش سفیدان معتقد ، معتمد و متدین محل.
تبصره : بدینوسیله از همه مطلعین و معتمدین محلی که اطلاعات کافی و جامع تری از گذشته تعزیه خوانی نوقاب دارند خواهشمندیم با ارائه اطلاعات دقیق و موثق خود مارا در این امر خطیر و خیر یاری نمایید.
تهیه و تدوین و جمع آوری و تصحیح اطلاعات : حسین نجار نوقابی ، مهدی سازور ،عبدالحسین طاهریان و حسین غلامی اول
تاریخچه تعزیه خوانی نوقاب گناباد
